BẢN THẢO 20

Nguyễn Đức Tùng

Một người đàn bà đã chết vì quá vui mừng khi nhìn thấy người chồng về đến nhà sau ba năm chờ đợi.

Anna Akhmatova và Modigliani yêu nhau. Họ ngồi với nhau suốt ngày dưới trời mưa ở công viên Luxembourg với một chiếc dù nhỏ và rách, đọc cho nhau nghe những vần thơ của Verlaine, hai người đều không ai có tiền để vào quán cà phê hoặc mua một cái dù lớn hơn.

Nhà triết học Kierkegaard thời bé thường bị bắt nạt bởi các bạn cùng lớp. Chúng đánh đập ông mỗi ngày. Người ta cho rằng điều này đã giúp tạo nên lý thuyết về tình yêu và niềm tin nhảy vọt (leap of faith) của ông.

Thomas Edison, kẻ phát minh ra điện, chỉ đi học ở nhà trường đúng ba tháng.

Thích Minh Tuệ học hết trung cấp lâm nghiệp.

Những người đàn ông nghiện rượu và sống một mình chết sớm hơn những người đàn ông nghiện rượu và sống với vợ.

Những người đàn bà bị bệnh trầm cảm sống lâu hơn nếu họ có chồng hoặc người sống chung.

Người khác tạo nên ý nghĩa của đời sống.

Nếu trên trái đất, bỗng nhiên chỉ còn trơ trọi một mình, bạn không ham muốn một điều gì nữa: nhà cửa, xe cộ, tiền bạc, danh vọng. Sự nối kết lành mạnh là sự nối kết không lệ thuộc. Bạn nhìn thấy một tu sĩ đi khất thực trên đường, bạn muốn nhìn thấy từ xa, bạn muốn đảnh lễ, muốn cúng dường, bạn muốn chạm tay vào tay họ, tất cả đều là nhu cầu lành mạnh và tự nhiên: bạn muốn nối kết với người khác, với một người mà bạn tin là tiêu biểu cho những người khác. Trước đám đông, để tránh hiểu lầm và những phiền phức, xô đẩy không đáng có, bạn kiềm chế, đứng im, nhưng nhu cầu ấy là có thật. Sự nối kết như vậy làm nên cộng đồng, tình đồng bào, nghĩa của nước.

Tạo nên một tâm trạng đẹp và trong sạch. Kẻ nào chống lại chúng là vì không hiểu cơ duyên này. Bạn nhìn thấy ở những người quanh bạn, trong đám đông, chứ không phải là những khất sĩ trên đường, chính những người bình thường ấy, bạn nhìn thấy ở họ sự đồng tình và chia sẻ.

Sự bám víu làm cho bạn mệt mỏi, sự lệ thuộc làm cho bạn sợ hãi, sự nối kết làm bạn hạnh phúc.

Tháng 6 năm nay, 2024, kỷ niệm 100 ngày mất Kafka. Thuở sinh thời, Kafka là người ăn chay. Ông còn thuộc khuynh hướng nhai kỹ, great masticator, nhai thức ăn một trăm lần trong một phút. Một lần, đi qua hồ cá, ông nhìn vào con cá và nói: giờ đây ta có thể nhìn mi một cách thanh thản, ta không còn ăn mi nữa.

Tôi đã thử, nhưng không thể ăn chay được. Tôi biến thành một con người khác. Nhẹ nhõm hơn, trong sạch hơn, hạnh phúc hơn. Nhưng tôi không muốn.

Charles Baudelaire chết vì bệnh giang mai thần kinh. Vladimir Lenin cũng thế. Tướng cướp Al Capone bị bỏ tù vì tội trốn thuế, không phải vì tội giết người, đã chết trong tù vì giang mai. Các tên tuổi còn kéo dài: Anphonse Daudet, Guy de Maupassant, Friedrich Nietzsche, Leo Tolstoy.

Leo Tolstoy bảo Chekov: tôi không thể nào chịu nổi các vở kịch của Shakespeare. Nhưng các vở kịch của anh còn tệ hơn thế nữa.

Après moi le déluge. Louis XV, 1789. Sau ta là nạn hồng thủy? Tôi không muốn chấm dứt nhân loại. Tôi muốn kéo dài nó ra. Tôi muốn sống thêm một ngày nữa. Một ngày hoàn toàn khác. Tôi biết rằng tôi có thể sống tốt đẹp hơn, khôn ngoan, can đảm hơn. Tôi có thể làm cho người khác tránh được cái chết của họ. Hãy tưởng tượng bạn lao xuống nước, nhìn thấy sự chết đuối. Tôi đã kịp nắm lấy một bàn tay, và đưa người ấy vào bờ. Tôi muốn sống một ngày như vậy.

Thơ là sự nén chặt lại giữa ý tưởng và cảm xúc. Sự nén chặt các ý nghĩa. Nhờ có sự cô đặc này mà ý nghĩa của đời sống và cái chết được bộc lộ ra ở những khía cạnh khác nhau. Thơ làm mới lại các ý nghĩa, ý nghĩa của sự chết và của tình yêu, do đó mang lại cho sự tồn tại của con người những niềm tin và đôi khi chút hy vọng.

Đốn hạ một thân cây

Và đăm đăm nhìn mặt cắt

Mặt trăng đêm nay

Mặt trăng tròn như mặt cắt của một thân cây. Sự đốn hạ, sự cắt lìa, cái chết được chiếu sáng bởi ánh sáng xanh và dịu của vầng trăng, vừa như một lời tạm biệt, vừa như một ý nghĩa của cuộc chia tay đau đớn và đẹp đẽ

Felling a tree

And gazing at the cut end

Tonight’s moon

(Basho)

Khi về nhà cũ ở làng quê, tôi nhặt được một cái điện thoại cầm tay trong luống khoai lang. Nó nằm vùi một nửa trong đất cát, tôi bới ra, nhặt lên. Không có điện, không đọc được gì ở đó, chỉ là một cái điện thoại được bán chịu gần như cho không những năm gần đây của các công ty viễn thông. Ở xóm tôi, người ta không biết dùng nó làm gì, không xài được, chỉ sau một thời gian trẻ con lấy chơi rồi vứt bỏ. Người ta không có nhu cầu phải gọi cho ai cả, mọi người đều biết rõ về nhau, cô nào sắp lấy chồng, người nào mới chết, đứa trẻ nào vừa rớt xuống sông, người trong xóm tôi đều biết trước cái điện thoại.

Nguyễn Đức Tùng

(Bản thảo 20- trong Tường Trình Từ Bên Trong)