CẢNH TỈNH TRƯỚC “THẦN DƯỢC NGA”: KHI CHUỘT BẠCH MANG HÌNH NGƯỜI

CƠN SỐT ẢO VÀ “PHÉP MÀU” TỪ XỨ LẠNH

Mấy ngày nay, mạng xã hội lại lên cơn sốt vì một “thần dược” Nga được quảng bá là có thể trị được hàng chục loại ung thư. Người ta chia sẻ, tung hô, thậm chí còn tán dương như thể y học nhân loại vừa chứng kiến một kỳ tích đến từ vùng băng giá. Nhưng nếu bình tĩnh soi kỹ, sẽ thấy đây không phải là “kỳ tích”, mà là một màn diễn truyền thông có kịch bản.

Vấn đề không nằm ở chỗ thuốc đó có hiệu quả hay không, mà ở chỗ, người ta đã cố tình làm méo mó thông tin để tạo ảo giác rằng Việt Nam “đăng ký” thuốc Nga, như thể ta phải ngửa tay xin dùng. Trong khi thực tế, Bộ Y tế cấp phép lưu hành có điều kiện: nghĩa là thuốc được phép nghiên cứu, thử nghiệm trong giới hạn, chứ không phải “cứu tinh nhân loại” gì cả.

Cái sai ở đây là sự đánh tráo khái niệm: “cấp phép nghiên cứu” bị biến thành “công nhận hiệu quả”, và “thuốc tương tự sinh học” được gắn mác “phát minh mới”. Một cú đánh lừa tinh vi, lợi dụng nỗi sợ chết và niềm hy vọng sống của bệnh nhân.

TỪ PEMBRORIA ĐẾN PEMBROLIZUMAB: MỘT CUỘC “HÓA KIẾP” GIỮA HAI DÒNG DƯỢC

Thuốc Pembroria-cái tên được tung hô rầm rộ, thực ra không hề mới. Nó chỉ là một phiên bản tương tự sinh học (biosimilar) của thuốc gốc Pembrolizumab do hãng MSD (Mỹ) phát triển. Theo quy định quốc tế, sau một thời gian độc quyền, các quốc gia khác có thể được phép sản xuất thuốc tương tự khi công nghệ được chuyển giao, miễn là đáp ứng tiêu chuẩn về chất lượng, an toàn và hiệu quả tương đương.

Vấn đề là, thuốc tương tự không có nghĩa là thuốc “nhái” có tác dụng y hệt. Nó phải được thử nghiệm lâm sàng nghiêm ngặt để chứng minh rằng sự tương đồng là thật, chứ không chỉ là lời quảng cáo. Việc một sản phẩm được cấp phép “theo dõi tính sinh miễn dịch pha 3” có nghĩa: nó vẫn đang trong quá trình nghiên cứu, chưa hoàn thành kiểm chứng để khẳng định hiệu quả.

Nói cách khác, thuốc này chưa qua pha 4, tức là chưa hoàn tất chu trình đánh giá trên quy mô lớn sau khi lưu hành. Vậy mà nhiều người đã hớn hở coi nó là “ánh sáng cuối đường hầm”. Nếu “ánh sáng” ấy được tạo ra từ những cú gõ bàn phím thay vì dữ liệu khoa học, thì đó không phải ánh sáng mà là ảo ảnh giữa sa mạc tuyệt vọng.

KHI NGƯỜI BỆNH TRỞ THÀNH “CHUỘT BẠCH CÓ TRẢ PHÍ”

Không ai muốn bệnh, và càng không ai muốn bị biến thành vật thử nghiệm. Nhưng điều trớ trêu là trong cơn hoảng loạn, nhiều người sẵn sàng đóng vai “chuột bạch tự nguyện”, chỉ vì nghe ba chữ “thuốc mới”. Họ không biết, “mới” chưa chắc là “tốt hơn”, đôi khi chỉ là “chưa đủ dữ liệu để kết luận”.

Khoa học không vận hành bằng niềm tin, mà bằng chứng cứ. Một sản phẩm y học đáng tin phải có kết quả thử nghiệm độc lập, được công bố quốc tế, được các cơ quan dược phẩm uy tín phê chuẩn. Còn nếu chỉ có vài dòng “tin mừng” trên mạng xã hội, vài bài viết nửa vời trên báo mạng, thì đấy không phải là “bước tiến y học” mà là một chiến dịch tâm lý học ứng dụng trên người bệnh.

Và đau đớn thay, người Việt đang nằm trong nhóm mắc ung thư cao nhất thế giới. Họ nghèo, họ cạn kiệt, họ bán nhà, bán đất, bán luôn cả tương lai của con cái chỉ để mua thêm vài tháng sự sống. Giữa cơn tuyệt vọng ấy, chỉ cần ai đó thò ra một viên thuốc “kỳ diệu”, là họ lao vào không cần hỏi. Thế nên, một cú lừa ở lĩnh vực này không chỉ là vô đạo, mà là tội ác.

KHI TRUYỀN THÔNG THÀNH “NGƯỜI BÁN THUỐC”

Điều buồn nhất trong câu chuyện này là sự tiếp tay của truyền thông. Nhiều tờ báo, nhiều KOL lao vào đăng tin như thi đua, không thèm kiểm chứng, không hỏi chuyên gia, không đọc kỹ văn bản. Một phép hoán đổi nhỏ trong ngôn ngữ – từ “cấp phép nghiên cứu” thành “cấp phép lưu hành”, đủ để biến hàng triệu người đọc thành con mồi.

Trong một xã hội mà “tin tức” dễ lan hơn “tri thức”, một cú đánh chữ sai có thể làm nhiều người mất cả gia tài, thậm chí mất mạng. Và khi niềm tin đã bị vắt cạn, thì không cần thuốc nào nữa, chỉ cần sự tỉnh táo.

KHOA HỌC KHÔNG CÓ “TÌNH NGHĨA ĐỒNG CHÍ”

Chúng ta từng thấy rồi: vaccine Sputnik từng được ca ngợi là “món quà nghĩa tình”, nhưng đến khi cần tiêm, chẳng mấy ai dám nhận. Không phải vì “bài Nga”, mà vì bài thiếu minh bạch. Khoa học không cần tình nghĩa, nó cần dữ liệu. Không có quốc gia văn minh nào lại đem dân mình ra thử nghiệm thuốc chỉ vì “được tặng”.

Cũng không có lý do gì để người bệnh Việt phải gánh vai trò “chuột bạch có trả tiền” cho một loại thuốc còn đang dò đường. Nếu ai tin rằng “thần dược” đó là cứu cánh, xin mời những người cổ súy hãy dùng trước, và công bố kết quả công khai để toàn dân được “học hỏi” từ thực tế.

NHẮC NHỞ BỘ Y TẾ: ĐỪNG ĐỂ “KIT-TEST” THỨ HAI XẢY RA

Bộ Y tế cần hiểu rằng, trong bối cảnh này, một quyết định hành chính cũng có thể trở thành vũ khí giết người nếu bị lợi dụng. Cấp phép không đồng nghĩa với hợp thức hóa niềm tin mù quáng. Hãy nhớ lại “bóng ma kit-test”, khi những con số, những con dấu, những “giấy phép” được biến thành công cụ để hút máu nhân dân trong cơn dịch.

Đừng để bi kịch ấy lặp lại trong lĩnh vực ung thư, nơi mỗi bệnh nhân là một câu chuyện sinh tồn, mỗi viên thuốc là một canh bạc sinh mạng. Hãy làm việc với tinh thần của khoa học, không phải tinh thần “tình nghĩa” với bất cứ quốc gia nào. Vì chỉ cần một phút dễ dãi, một chữ “cấp phép” thiếu kiểm chứng, thì người Việt: những người nghèo, yếu đuối và tuyệt vọng sẽ lại phải trả giá bằng chính sinh mạng của mình.

Xin Bộ Y tế hãy nhớ: bệnh nhân ung thư đã quá khổ, đừng để thêm những “chúc điên” nào cắn vào chiếc áo rách của họ nữa.

ĐÓNG LẠI : TỈNH TÁO , CHÍNH LÀ THUỐC QUÝ NHẤT TRONG MỌI THỜI ĐẠI

Ung thư là một bản án nghiệt ngã, nhưng niềm tin mù quáng mới là liều thuốc độc. Trong thời buổi này, thông tin không thiếu, chỉ thiếu khả năng phân biệt thật giả. Đừng để nỗi sợ chết khiến ta quên mất quyền được hiểu đúng.

Không có “thần dược” nào thay thế được y học chính thống, cũng như không có “phép màu” nào xuất hiện chỉ nhờ vài dòng status. Thứ duy nhất thực sự đáng tin là khoa học nghiêm túc, minh bạch, và lòng tỉnh táo của người bệnh.

Còn nếu cứ để niềm hy vọng bị dắt mũi bởi những tay “buôn niềm tin”, thì sớm muộn, “thần dược” không chỉ trị bệnh mà sẽ giết luôn niềm tin vào y học.

Bài viết của Tran NamAnh