GS Nguyễn Văn Tuấn: 50 Năm Thuyền Nhân tại Úc

Tối qua, tôi vinh dự tham dự buổi lễ kỷ niệm 50 năm ngày thuyền nhân Việt Nam định cư tại Úc. Thật bất ngờ và xúc động khi ban tổ chức trao tặng tôi – cùng nhiều đồng hương khác – kỉ niệm chương ý nghĩa này.

Buổi lễ được tổ chức tại một biểu tượng bất hủ của nước Úc: Sydney Opera House. Dù đã định cư ở Úc 45 năm, đây là lần đầu tiên tôi bước chân vào lòng hí viện lừng danh này. Từ khán phòng, tầm mắt ôm trọn cầu Sydney Harbour Bridge và mặt biển xanh thẳm. Khi hoàng hôn buông xuống, toàn cảnh chỉ có thể tả bằng một chữ: majestic.

Giữa khung cảnh majestic đó, kí ức ùa về như dòng sông quê hương...

Người Việt đã hiện diện tại Úc từ trước năm 1975, với khoảng 700 sinh viên miền Nam sang du học. Nhưng sau biến cố 1975, làn sóng thuyền nhân đã đẩy con số tăng vọt. Đến năm 1980, đã có 12915 thuyền nhân tới Úc. Chỉ hai năm sau, năm 1982, cộng đồng Việt Nam tại đây đã đạt 55000 người, và tôi là một trong số đó. Và nay, con số là 330.000, xếp hạng thứ tư trong các cộng đồng dân cư tại Úc, sau người Hoa, Ấn Độ và Phi Luật Tân.

Trong nửa thế kỉ qua, người Việt ở đây đã góp phần không nhỏ cho quê hương thứ hai này. Từ một cộng đồng khởi đầu trong cảnh “nghèo rớt mồng tơi” (như chính tôi đây), người Việt đã biến những vùng ngoại ô bán thành thị thành những trung tâm sầm uất, thu hút du khách bốn phương.

“Chúng ta đi mang theo quê hương”. Và, quê hương được gói ghém trong tiếng nói, truyền thống, và văn hóa ẩm thực. Ngày xưa, chẳng mấy ai ở Úc biết đến phở, bánh mì, bánh xèo, hủ tíu, v.v. nhưng ngày nay đó là những cái tên nổi tiếng không cần dịch sang tiếng Anh. Người Việt đã góp phần làm phong phú thêm vẻ đẹp đa sắc của đất nước kangaroo. Đó là một niềm tự hào chánh đáng.

 Song, đóng góp của người Việt không dừng ở kinh tế; chúng ta còn tỏa sáng trong giáo dục, khoa học, công nghệ, xã hội, thậm chí quân sự. Năm mươi năm trước, những họ Nguyễn, Trần, Phạm, Phan, Lê, Huỳnh... chưa hề xuất hiện trên bảng vàng các thiết chế giáo dục Úc. Chỉ một hai thập niên sau, những cái tên đó đã rực rỡ trên các bảng vàng vinh danh của trung học lẫn đại học.

Nếu các bạn từ Việt Nam sang đây du lịch và ghé thăm các trường học ở khu vực cộng đồng Việt định cư, hẳn sẽ bắt gặp không ít tên tuổi đồng bào trên bảng danh dự. Có những trường trung học vùng Tây Nam Sydney vốn vô danh, nhưng nhờ con em chúng ta, chúng đã vươn lên tầm vóc. Ở bậc đại học, nửa thế kỉ trước hầu như chưa có giáo sư gốc Việt; nay, chúng ta đã hiện diện đáng kể trong giới tinh hoa học thuật.

Ngay cả người Úc khó tánh nhứt cũng công nhận thành tựu và đóng góp của người Việt. Ông cựu Thủ tướng John Howard (phe bảo thủ), trong một lần trả lời phỏng vấn của một kí giả Úc, khi được hỏi về cộng đồng người Việt, ông dùng chữ "wonderful". Ông nói một trong những niềm tự hào nhứt của ông là gíup cho hàng trăm ngàn người Việt tái định cư ở Úc và họ đã có những đóng góp 'wonderful'. Tôi không nghĩ ông ấy nói theo kiểu ngoại giao đâu; ông ấy nói thật.

Nếu chúng ta đến đây với tư cách những người immigrant (di dân) giàu có, bằng cấp đầy mình, thì những thành tựu đó chẳng có gì lạ. Nhưng chúng ta tới đây trong tâm thế của người tị nạn, “không một đồng xu dính túi”, hay nói gọn “chẳng có gì”. Vậy mà chúng ta vẫn vươn tới những thành tựu đó, thì quả là 'significant' vậy.

Chúng ta không chỉ sống sót, mà còn thăng hoa rực rỡ.

Và, chúng ta cần kể cho người Úc và các cộng đồng khác nghe. Chúng ta không nói thì ai nói cho chúng ta? Thành ra, tôi coi buổi lễ kỉ niệm 50 năm chính là dịp quí báu đó. Với sự hiện diện của các giới chức trong chánh quyền, chánh khách, bộ trưởng đương nhiệm lẫn cựu bộ trưởng, các nhân vật VIP, chúng ta đã có cơ hội chia sẻ hành trình nửa thế kỉ với họ.

Tôi gặp ông Philip Ruddock, cựu Bộ trưởng Di trú, người đã kí chứng chỉ công dân cho tôi. Tôi nói "Ông không biết tôi là ai đâu, nhưng tôi biết ông vì ông đã kí cái giấy chứng chỉ công dân cho tôi." Ông cười lớn. Dù đã ngoài 80, ông vẫn nhớ về và tự hào về những gì ông đã làm cho thuyền nhân Việt trong thập niên 1970-1980.

Chắc hẳn các vị khách quí đêm qua đã lắng nghe bao câu chuyện xúc động từ cộng đồng chúng ta, thưởng thức giọng ca Theresa Mai (Giải Grammy 2022) cùng nhiều nghệ sĩ tài hoa khác.

Ra về, lòng tôi tràn đầy niềm vui vì được lắng nghe và khám phá thêm bao điều hay từ đồng hương, những điều trước đây tôi chưa từng hay biết. Xin chân thành tri ân VietTV Australia cùng các nhà tài trợ đã tổ chức thành công buổi lễ kỉ niệm nửa thế kỉ thuyền nhân, một dấu son khó phai. You have done a truly magnificent job!

Nguyễn Tuấn FB