LẮNG NGHE TIẾNG THÌ THẦM CỦA QUÁ KHỨ

1. Lời Giới Thiệu:

LẮNG NGHE TIẾNG THÌ THẦM CỦA QUÁ KHỨ

Nguyễn Thị Tịnh Thy

*

Ngày đã qua, đêm đã hết, bình minh lên, hoàng hôn xuống. Những người không về đã vĩnh viễn nằm lại với đại dương; hoặc đã tồn tại theo một cách khác, không thiên đường, địa ngục hay trần gian, mà là một thế giới khác, nhân loại khác, đã khác, rất khác… Trong tri giác cuối cùng trước khi ngất đi vì bị đánh gục, trong một phần ngàn giây ấy, anh đã nhìn thấy em biến mất… Vậy mà, tại sao anh cứ kiếm tìm, nơi xứ người, nơi xứ mình, chốn cũ, lối xưa, ngõ nhỏ, cổng trường đại học, khung cửa màu xanh... Bạc màu tóc, bạc màu thời gian, bạc màu phố xá, sao không bạc màu ký ức? Thời gian không phải là phương thuốc sao anh?

- Thời gian như cuộc chiến tranh mà tất cả người tham dự đều thua trận. Thời gian không phải là phương thuốc. Thời gian là sự chà xát, cắt cứa. Mất em, không chỉ là mất một con người - người yêu dấu. Đánh mất một người phụ nữ cũng giống như đánh mất chính quê hương mình.

*

Em cứ nghĩ, nước mắt đã khô từ những năm tháng cũ. Em chỉ là một thân phận, hai chúng ta chỉ là một cuộc tình.

- Đôi khi một cuộc tình lấy đi hết một cuộc đời. Em không chỉ là em. Em là một, em là hai, là nhiều người. Em là một phần của lịch sử. Lịch sử cần được nhớ lại, được nhắc đến, không thể lãng quên. Đã có nhiều cuốn sách viết về người vượt biển, những bản tường trình báo chí, những hồi ký và tiểu thuyết - tiếng Việt, tiếng Pháp, tiếng Anh và những ngôn ngữ khác. Anh đọc ở đó những chi tiết, các kiến thức, những thông tin cần thiết. Mọi thứ được kể lại. Vậy mà ở những câu chuyện ấy không có hình ảnh của em, chuyến đi của chúng ta, câu chuyện dị thường của chúng ta. Anh muốn được ngồi xuống bên em, kể cho em nghe câu chuyện của chúng ta. Em là người đầu tiên mà anh muốn kể lại, một lần nữa.

*

Em hiểu, ký ức không phải là điều ta đã sống, mà là những gì ta nhớ lại. Ký ức, cũng như kinh nghiệm, là thứ không thể tưởng tượng hay vay mượn. Ký ức đầy máu, máu tươi và máu khô; máu của người bị bắn chết và người chưa được chết; máu đàn ông và đàn bà; máu đàn bà và trinh nữ. Lúc nhúc giòi bọ, nồng nặc thối tha, nham nhở bất lương… Thật đáng thương khi chúng vẫn hằn in trong ký ức của anh.

- Ký ức của kẻ lạc loài, ngoại vi, bên lề cũng là một phần của ký ức cộng đồng. Ký ức của cá nhân cũng là ký ức của dân tộc. Mỗi ký ức là một số phận. Ta phải biết giận dữ trước một nhân loại thờ ơ với số phận người khác.

*

Con người có cần biết những quá khứ khác không? Để làm gì? Một chiếc thuyền đắm giữa lòng biển khơi, mang xuống đáy biển sâu câu chuyện của một trăm bốn mươi người. Chúng ta rồi sẽ được nhớ lại? Không. Chúng ta sẽ bị quên lãng? Chắc chắn. Mọi người chỉ nghĩ đến tương lai mà thôi.

- Muốn biết chuyện tương lai, thì lắng nghe tiếng thì thầm của quá khứ. Lịch sử là quá khứ đã được chọn lọc. Khi còn trẻ, anh nghĩ rằng kể một câu chuyện là đi tìm lại những gì đã mất. Bây giờ, anh nghĩ rằng kể một câu chuyện là đi tìm những gì vẫn còn ở đó, chưa bao giờ mất.

*

Sao không mất đi những chen chúc, nhớp nháp, tởm lợm, nhục nhã, đau đớn, điên loạn, cưỡng hiếp, giết chóc, cướp bóc, hận thù…? Đau đớn như thế, anh tìm lại làm gì? Kể lại làm gì?

- Em có hiểu nỗi day dứt của kẻ bị chấn thương tinh thần sau khi đã từng chứng kiến và trải nghiệm những điều không thể chịu đựng nổi không? Em có hiểu sự dằn vặt của kẻ trải qua những biến cố kinh hoàng mà vẫn sống sót không? Em có biết anh luôn mặc cảm tội lỗi bởi sự sống sót của mình không? Sống, trong trường hợp này là một sự đày ải nặng nề. Anh cần được thổ lộ! Một lần cho tất cả. Anh phải viết ra. Viết như một sự giãi bày, trả nợ, chuộc lỗi, sám hối, hoá giải. Viết cho tới lòng người, cho thấu trời xanh, cho quỷ khốc thần sầu, cho người chưa biết phải biết, cho người biết rồi sẽ không thể nào quên.

*

Dữ dội quá, khốc liệt quá, man rợ quá, vỡ vụn quá! Câu chữ khi nấc nghẹn, khi cuồn cuộn không ngưng nghỉ. Chuyện ngắn, chuyện dài, sự kiện, ký ức gần xa vẫy gọi nhau, xô đẩy nhau, dằn xóc lên nhau, cay đắng cùng nhau. Đối thoại phi lý đan xen những trầm tư triết lý. Chữ chữ là tâm can, lời lời là huyết lệ. Phải chăng anh dồn hết một thời đèn sách, một đời trầm luân của mình vào ngòi bút? Dường như anh đang viết trong con mê sảng dài, trong cơn cuồng dại vì uất hận, trong sự lên đồng của ký ức và chữ nghĩa…

- Không chỉ riêng em, những người đã chết trong sách của anh đều là những oan hồn chứ không phải linh hồn. Họ kêu đòi anh phải lên tiếng. Những hồn ma lưu lạc, những bóng quế lưu vong cần được đường hoàng bước vào ngôi nhà văn chương. Ta hãy chiêu hồn họ trở về đây, cầu siêu cho họ bằng chữ nghĩa. Bất hạnh trong cuộc đời rồi, không thể bất hạnh trong văn chương. Công bằng với những người đã chết và những kẻ bị chấn thương tinh thần hành hạ, đó không phải là sứ mệnh của văn chương sao?

*

Tất cả hiện về như một cuốn phim rối tung, một cuốn album bị xé nát. Xáo trộn. Vương vãi. Vướng víu. Mất mát. Giằng xé. Khổ đau. Máu chảy trên đầu bút, tim thắt lại từng cơn trong con chữ. Anh đổi điểm nhìn, thay ngôi kể, dịch chuyển vị trí của người kể chuyện và người nghe chuyện như những cái trở mình của kẻ đau đớn trên giường bệnh. Anh phân thân để tự tra vấn, tự soi chiếu vào mình. Anh treo mình trên cây thập tự của văn chương. Ngôn từ của anh gây choáng váng, ám ảnh, da diết, róng riết, thiết tha; ngồn ngộn hiện thực, bàng bạc chất thơ, se sắt tâm lý, thấm đẫm triết học. Cảm ơn anh đã cho em được bồng bềnh trong bốn tao nôi của ngũ cung tiếng Việt - tiếng mẹ đẻ mấy mươi năm không hề phai nhạt, dù anh phải lưu vong, lưu lạc, thăng trầm.

- Cảm ơn em, dịu dàng muôn thuở, lặng lẽ nhặt nhạnh từng mảnh ký ức, sắp xếp lại cuốn album rối bời kỷ niệm đau xót. Em tìm thấy em, tìm thấy anh, tìm thấy những kẻ lạc loài, tìm thấy thế hệ mất mát của chúng mình. Phải vậy không em?

*

Vâng anh, một lần rồi thôi, một lần cho mãi mãi. Đại dương có thể vùi sâu sinh mệnh nhưng không thể vùi sâu ký ức.

Ký ức cần chân thành và nguyên vẹn, dù sự chân thành và nguyên vẹn ấy có làm ta đau đớn, hổ thẹn. Phơi bày ký ức cũng là dũng khí để bước tới tương lai. Ký ức trở thành động lực cho những ngày sắp tới. Những mất mát cũng làm nên vốn liếng của thế hệ mai sau.

****

Từ tự sự chấn thương trong tiểu thuyết THUYỀN, tôi hình dung ra cuộc đối thoại như trên của hai nhân vật chính. Tôi đã hiểu, đã cảm, đã khắc khoải, hồi hộp, đắng đót, xót xa cùng các nhân vật. Mực của nhà văn còn quý hơn máu của kẻ tử đạo, người Ả Rập nói vậy. Thuyền của người ra đi đã từng lận đận, chao đảo, phiêu dạt, vỡ nát, đắm chìm. Giờ đây, con thuyền ký ức của người trở về sẽ cập bến bình yên trong vòng tay chào đón, nâng niu, yêu thương và trân trọng của những người ở lại và còn lại.

“Hồn hề! Hồn hề! Hồ bất quy? […] Thành quách do thị, nhân dân phi”.

(Hồn ơi! Hồn ơi! Sao chẳng về? […] Thành quách còn đây, nhân dân đã khác)1.

Hồn của người sống và người chết - của chàng và nàng, anh và em, của bé thơ và người già, của người may mắn và bất hạnh, thành đạt và thất bại, xin một lần cùng lên THUYỀN của nhà văn Nguyễn Đức Tùng để trở về cố quốc với tất cả “vinh dự lầm than của kiếp người”2.

Tôi lắng nghe tiếng thì thầm của quá khứ, tôi hoà chữ của mình trong chữ của nhà văn để viết nên tâm tình này, với mong ước “và rồi tất cả sẽ nguôi ngoai”3.

Huế, ngày 30 tháng 3 năm 2025

Nguyễn Thị Tịnh Thy

-------------------------

  Phản chiêu hồn (Nguyễn Du)

2,3 Và rồi tất cả sẽ nguôi ngoai (Tô Thuỳ Yên)

(Những Bài Về Thuyền- Bài 1)