THƯ GỞI CON TRAI

Nguyễn Đức Tùng

Sóng biển cồn cào dâng lên từng đợt, mưa vỗ rát mặt người, nước đập ghềnh đá rền rĩ tung bọt trắng xóa. Chúng ta đi ngắm bão trên bờ biển Tofino, British Columbia. Những hàng cây bên đường ngả rạp xuống, nhiều cành gãy. Những cành liễu cuốn theo gió, nương theo chúng rồi trở lại vị trí cũ: sức mạnh của sự mềm mại. Chúng ta đến đây ở lại qua đêm với biển, để ngắm bão, nên chúng ta chuẩn bị cho chuyến đi khá kỹ. Gió rít qua khe cửa, đập vào mái nhà, giật từng cánh cửa, nước chảy trên máng xối, ngập đầy các thùng chứa nước. Suốt ngày gió thổi miên man không dứt, rung chuyển ngôi nhà, chúng không biết mệt.

Có ai biết gió từ đâu lại? Những cơn gió được hình thành trên mặt biển, đâu đó, có khi từ một lục địa khác, băng qua sa mạc, qua những ngọn đồi trọc, qua những cuộc chiến tranh, qua rừng đại ngàn, gào thét trong các hẻm núi rồi đổ xuống đồng bằng, qua những luống đất vỡ. Khi tới đây, chúng đổi giọng, trở nên mạnh mẽ, hung dữ, quyết liệt, nhắc nhở chúng ta về sự nguy hiểm của kiếp người. Trong chuyến đi này, ta và con sẽ học được khái niệm cần thiết. Trong chiến tranh, trong bão táp, bạn chỉ được giữ lại những thứ cần thiết trên người.

Trong thời kỳ khó khăn, mọi thứ nhung lụa xa xỉ đều bị vứt bỏ, điều ấy cũng đúng cho văn chương: loại hết các phong cách (style), lấy cái cốt lõi, và đó chính là phong cách. Trong những thời kỳ khắc nghiệt, xã hội băng hoại, người bị bắt giữ không cần lý do, nơi phụ nữ bị chà đạp, người trí thức bị đày đọa, dân tộc lao vào nhau đâm dao găm vào bụng nhau vì chiến thắng, trong tiếng nịnh hót hoan hỉ điếc cả tai, ở những nơi ấy các món xa xỉ không thích hợp. Chỉ có sự cần thiết.

Chúng sinh ra từ nhân phẩm. Con học lấy nó. Mưa bắt đầu trở lại nặng hạt, gió lớn lên. Hôm qua trong khi đi dọc theo các cồn cát, ta và con đã bị vùi lấp vì một trận gió lớn thổi cát tung bay. Chúng ta kịp lùi lại, dựa vào một cái dốc cao để trốn thoát sóng biển đổ ập vào. Sự may mắn ấy hôm nay sẽ không lặp lại.

Trong đời mỗi người, có nhiều may mắn, sau này nếu con nhìn lại, con sẽ không đếm hết những lần chúng xuất hiện. Trong đời ta sự may mắn đến gần như mỗi ngày, từ nhỏ đến lớn. Sáng hôm qua, trong khi tìm chỗ đỗ xe trên đường, khi ghé quán cà phê, ta đã gặp may mắn nhưng con không biết. Vào lúc ấy một chiếc xe vừa lùi ra, chỉ cách chiếc xe của ta chưa đến một gang tay với vận tốc quá nhanh. Nếu xảy ra tai nạn, ta sẽ có lỗi, mặc dù rõ ràng người lái xe kia lái ẩu, không nhìn trước nhìn sau. Tuần lễ trước, khi ta rẽ trái trên đường vào bệnh viện, lúc trời tối, đường trơn trượt, mọi chuyện có vẻ tốt đẹp, cho đến khi một người phụ nữ đổ nhào xuống đường ngay trước mui xe. Hai tháng trước nữa ta vấp té ở chân cầu thang ngoài trời vì đi vội, chảy ít máu, may vết thương không sâu, không cần phải can thiệp phẫu thuật, nhưng đau nhức. Nhìn cái cầu thang ta biết rằng lực đẩy của cơ thể có thể cắt đôi vành môi của một người dễ dàng, thậm chí gãy xương mặt, vì đó là một ngày băng giá, các vật ngoài trời đều cứng và sắc. Ta có thể kể cho con nghe rất nhiều vận may tương tự, và đó chỉ là những may mắn xét về cơ thể.

Xét về mặt xã hội, vận may sẽ còn nhiều hơn. Buổi chiều mặt trời lên, bão tan, gió im hẳn, trên những cành liễu cao, những cây du, cây hạt dẻ, cây sồi, chim chóc bắt đầu hót. Mặt biển trở nên im lặng khác thường, không một gợn sóng, êm ái như khuôn mặt của một người đàn bà sau cơn giận dữ.

Khi con và ta đi bộ dọc bờ nước, con nhặt được một cái vỏ sò rất đẹp. Thời nhỏ ta từng có một cái vỏ sò như vậy. Một buổi tối, ta áp tai vào nó, nghe được tiếng rì rào của sóng. Thiên nhiên là sự hủy hoại và xây dựng, sự hiền hòa và sức mạnh mù quáng, chúng ta là đứa con sinh ra từ thiên nhiên, học được từ thiên nhiên những bài học khác nhau: mềm mại bên ngoài, cứng rắn bên trong, hòa thuận bên ngoài, độc lập bên trong. Phải tránh xa nhiều thứ: thói nịnh hót, thói đánh đập phụ nữ, sự ngụy biện trí thức tinh vi, sự thỏa hiệp. Trung thành với chính lương tâm của mình, không trung thành với bất kỳ một chủ nghĩa nào. Đứng về phía người bị bắt nạt, người thua, người yếu thế. Tươi cười và khiêm tốn. Không thay đổi.

Ta chúc con như vậy, trong ngày vào đại học.

NĐT