Nhà thơ Nguyễn Thúy Quỳnh

Tôi chưa có may mắn được gặp nhà thơ Nguyễn Đức Tùng (Tung Nguyen) ở ngoài đời. Hai lần anh về VN ra mắt sách, tôi đều vướng việc không đến dự được.

Chiều nay mở cuốn "Thuyền" để đọc lại lần nữa, tôi chợt nghĩ đến những cuốn sách mà Nguyễn Đức Tùng cống hiến cho nền văn chương tiếng Việt, xuất bản trong nước. Cuốn nào cũng đặc biệt, cũng xác lập ngay được chỗ đứng trong đời sống văn chương nhưng lại nằm ngoài các giải thưởng.

Ít nhất là 4 cuốn tôi đã đọc sau đây:

- Chuyên luận “Thơ đến từ đâu” (2009), với 22 cuộc phỏng vấn (phần đông là) những người làm thơ Việt xoay quanh một thể loại là thơ, xoáy vào một câu hỏi trung tâm là “thơ đến từ đâu?”. Ngay khi ra đời, chuyên luận đã nhận được sự quan tâm rất lớn của giới nghiên cứu và sáng tác văn chương tiếng Việt. Bởi, như nhà phê bình văn học Chu Văn Sơn viết, “Thơ đến từ đâu” đã là một điểm hẹn để tập hợp những chính kiến, “thơ cũng là một cánh cửa để nhìn vào nhân sinh, thơ cũng là một con đường để hòa giải nhân tâm, thơ cũng là sự cứu rỗi nào đó đối với những mảnh thân phận tan tác, chia lìa, li tán trên mặt đất đầy đói khát và giặc giã này”.

 - “Đối thoại văn chương” (2013), tập hợp những cuộc đối thoại về thơ và không chỉ về thơ giữa tác giả và nhà thơ Trần Nhuận Minh, được thực hiện một cách hệ thống với mục đích và hy vọng của tác giả, là “giữa hai phía và nhiều phía của lịch sử, giữa tất cả chúng ta, bao gồm người đọc trong nước và hải ngoại, bao gồm người đọc thuộc các thế hệ và các lập trường xã hội, chính trị, văn học khác nhau, những người bất chấp một thời kỳ đầy khó khăn của thơ ca, vẫn không ngừng yêu mến nó và ủng hộ một nền thơ Việt Nam đi tới, trong sáng, khỏe mạnh, hướng về tương lai. Vì thơ, tôi thiết nghĩ, dù được viết ở đâu, lúc nào, về bất cứ chuyện gì, tuy có lúc thật riêng tư, nếu là thơ thật sự, được sáng tạo tự do, bao giờ cũng là tiếng nói của tâm hồn dân tộc và của tương lai chúng ta” (Nguyễn Đức Tùng).

- Tập thơ “Buổi sáng” (2023). Năm ấy, tôi đã thấp thỏm chờ nghe cái tên Buổi sáng được xướng lên trong giải thưởng văn chương quan trọng nhất của đất nước này. Tập thơ “đến từ những câu chuyện của ký ức, rộng lớn và bí ẩn, đôi khi tăm tối bởi những nỗi đau và vết thương rách xé, song luôn được rọi sáng bởi lương tri và tình yêu đối với đời sống và con người, và bởi vậy, nó làm nên căn cốt và sức mạnh tinh thần của hiện tại” (Lê Hồ Quang).

Nhưng thật tiếc là chưa có người đủ dũng cảm và công tâm để làm việc đó.

- Năm nay Nguyễn Đức Tùng lại có “Thuyền”. “Thuyền” là tiểu thuyết thuật lại hành trình vượt biên đầy bi kịch của người Việt những năm 1980. Tác phẩm có cấu trúc độc đáo gồm 55 chương, mỗi chương là một "tiểu tự sự" phân mảnh, kết hợp ký ức đan xen với giọng văn đầy chất thơ. Dù khắc họa sự đau thương, ly tán và chết chóc, tác phẩm hướng đến thông điệp về lòng nhân ái, khát vọng sống và sự vượt thoát khỏi hận thù. “Thuyền” là cuốn sách đáng đọc nhất năm 2025 với nhiều người trong đó có tôi.

Năm nay tôi lại thấp thỏm chờ được đọc tên “Thuyền” trong danh sách tác phẩm được giải thưởng văn chương, giải thưởng sách nước nhà.

Trao giải cho những cuốn sách giá trị là niềm vinh hạnh của người/tổ chức trao giải, là sự sáng suốt về trí tuệ và lương tâm của các hội đồng xét giải. Hy vọng năm nay giải thưởng được trao đúng tác phẩm.

(Chưa biết các tác giả có nhận hay không, vì nhiều lý do, kể cả lý do chắc gì ai đó muốn tác phẩm của mình đứng ngang hàng với những cái tên nhuốm thị phi, những trận đồ dàn xếp trong bóng tối. Nhưng đó là chuyện khác).