BỐN MƯƠI NĂM THƠ VIỆT HẢI NGOẠI: HÀ NGUYÊN DU

Tiểu sử:

Hà Nguyên Du nguyên quán Tây Ninh. Sang Hoa kỳ H.O.5, năm 1990. Đã xuất bản: Trong Mùa Lá Xanh (1970) in chung, Lối Khác (1998), Anh Biết, Em Yêu Dấu (2001), Gene Đại Dương (2003). Sẽ in : 25 bài ca Tân Cổ Nhạc giao duyên (tên khác: Trường Khanh) (theo Talawas 2004).

“Tôi làm thơ, sống với thơ hơn hai phần ba tuổi đời, tính đến nay có trên ba mươi năm. Lúc tuổi vừa mới lên trung học đệ nhất cấp với những sinh hoạt hăng hái trong vài bút nhóm, thi văn đoàn, cho đến khi làm thơ biệt lập, một mình. Có nhiều thơ đăng trên một số báo và tạp chí ở Sàigòn, với mốc thời gian không bao giờ quên … đó là năm Mậu Thân (1968) ngập tràn máu lửa. Tiếp đến, người làm thơ tôi phải đi vào đời và nhập cuộc, để phải trải qua muôn vàn nghiệt ngã và thử thách. May mà còn nguyên vẹn trong cuộc chiến đấu bảo vệ tự do trước kia… và may mà còn sống sót trở về từ các địa ngục tù đày, tưởng như bỏ mạng của sau 1975 dưới chế độ CSVN”

(tác giả tự thuật).

Hà Nguyên Du viết từ trước năm 1975. Thơ anh, nhất là giai đoạn đầu, trong nước và hải ngoại, để lại ấn tượng sâu đậm của ký ức chiến tranh, những suy nghĩ của người lính về đất nước. Về hình thức, anh viết theo thể có vần cổ điển với những phá cách, chuyển dần sang tự do. Sau này khi tham gia phong trào Tân hình thức, dấu ấn của vần điệu cổ điển trong thơ anh vẫn còn.

Bên cạnh công việc mưu sinh, anh sinh hoạt sôi nổi trên văn đàn, phụ tá chủ bút của tạp chí Chủ đề của nhà văn Nguyễn Trung Hối, sinh hoạt với tạp chí Thơ ở Cali, với nhóm tân hình thức hiện nay. Anh phổ nhạc nhiều bài thơ Tân hình thức, như của Khế Iêm, Biển Bắc.

Cuộc sống bận rộn, tính ham công việc, cũng thể hiện trong nhịp điệu của thơ: giàu âm nhạc, linh động, đôi khi rộn ràng. Tuy thấm đẫm suy nghĩ về thời cuộc, thơ anh không có sự chán nản mà giàu không khí cảm thông, chia sẻ, có khi mời gọi. Thơ tự do dựa trên những ý tưởng đặc sắc, một vài hình ảnh giản dị nhưng sáng rõ, giữa những mô tả dày đặc vẫn có khoảng lặng cho tính chất trầm tư. Hà Nguyên Du ít quan tâm đến các khía cạnh siêu hình, mà quan tâm nhiều hơn đến việc thiết lập các mối quan hệ giữa quá khứ và hiện tại, các vấn nạn đương thời. Những đề tài bình dị ngày thường tuy không phải mới, trong thơ anh, chúng vẫn hiện ra một cách tự nhiên.

Thơ Tân hình thức là đóng góp đặc biệt của Hà Nguyên Du. Trong thể thơ này, thói quen chọn chữ, thói quen ngắt câu xuống dòng của Hà Nguyên Du giúp anh nhiều về thi pháp. Những bài thơ thành công của anh là nơi tính phức tạp và tính giản dị được pha trộn tinh tế, ngược lại, chúng trở thành sự lặp lại đơn điệu, không mục đích. Sức tưởng tượng của anh được khởi động bởi một số sự vật hay đề tài nhất định, và trong những trường hợp ấy, anh có thể triển khai các mê đạo của ký ức, có thể đi xuyên qua giữa một bên là hiện thực một bên là phi hiện thực.

Nhà thơ Khế Iêm nói về anh: “Nhà thơ Hà Nguyên Du làm thơ đã rất lâu. Anh làm nhiều thể loại, từ vần điệu, thơ tự do, và bây giờ là Tân hình thức. Anh còn là người hát vọng cổ và tân nhạc rất hay. Tất cả những điều đó nói lên được cá tính của một người nhạy bén và đam mê sáng tác.”

NHƯ TÊN NGÔNG, SAY

Bóng em còn hiện lên trang giấy

Ta vẫn còn như tên ngông, say

Còn nghe tiếng nấc đêm bùng dậy

Còn thả đôi dòng theo gió mây.

BI KHÚC TỰ TÌNH

sân si

dẫu lành lặn nhưng vẫn là vết tích

khơi lên chi bi kịch của riêng mình

vết lỡ độ, chấm dầu loang rả rích

cây khô, trơ, không khỏi gió phi hành

đá cũng dây oan vì cơn thác lũ

thịt da nào kham nổi nhát gươm đi?

hư vô chảy ngập tràn bờ nhân thế!

em tín đồ, không thoát khỏi sân si

đêm câm

mầm đã úng qua bao mùa mưa lũ

nhân sinh nào cũng phế cả, thương tâm!

ta tận số bởi mưu đồ nô dịch

em hay gì, trăng – chạy trốn đêm câm!

ta và em

ngày hốc hác, mắt gầy phô ngơ ngệch

đêm khô queo, co quắp xác ve nằm

nỗi cắc cớ mãi chơi trò sống chết

em chân chùn, lả bước, lối trăm năm

ta nụ búp đã èo không khí thở

ta rạch con chợt nghẽn lối ra nguồn

em môi mắt, hề như kề địa ngục?

em thân hoa, nào cận với thiên đường?!

sóng

sóng đã nổi trên khắp bàn khắp ghế

sóng đã len tận giường nệm chiếu chăn

ngọn sóng đánh không chừa riêng một nẻo

sóng ngàn năm ngọn sóng vẫn căm hằn

ai đã sống mỗi ngày không thấy sóng??

ai sinh sôi mà sóng để yên nhàn?

XUÂN THIÊN NHIÊN

Hãy nở trong lòng ta mấy nụ

Cho xuân không ngại bước len vào

Ðêm ta người hãy thêm tinh tú

Cho bờ bến mộng bớt nghiêng, chao

Khai lối ta về gieo hạt lệ

Nắng em còn rực như hôm qua?

Mưa ta sẽ tắm thêm ngàn nội

Lộc biếc mai này thơm mấy hoa?

Vẫn tạ ơn em ngày mưa, nắng

Cho cánh chim dài thêm lối bay

Giữa cõi thâm trầm, sâu, tịnh vắng

Én có năng về nâng cốc say?

Ong nhớ ngàn năm đường lấy mật

Ta bao giờ lãng lối chung, riêng

Em vạn thuở quên gì ngõ trúc

Em có hay gì xuân thiên nhiên?

ĐÓA PHÙ DUNG

Chết dần từng phút từng giây sống

Sao ta không yêu đến tận cùng?

Nghịch lý quây quần — quanh nghịch lý

Vườn hư nở mãi đóa phù dung.

NGẬM NGÙI

Những vật, những đồ bày la liệt

Tình tự nào riêng cho bao ngươi

Nghìn năm mọi vật đều câm nín

Ta nói ra chi để ngậm ngùi?

THÔI VỀ

Một khối tơ vò phơi trước mặt

Nhiều quả mù tung tỏa khắp đời

Ta điên chắc sẽ ta điên mất!

Thôi! về làm nốt mấy thơ rơi.

MƠ HẠT BỤI

mơ cột ngựa vào cây tuế nguyệt

ta làm bằng hữu với sông xanh

tường mây vách gió trăng nào khuyết

về ơi gác mái chèo hư danh

mơ một đời về bên mái nhà

tha hồ mình tắm nước quê thơm

tình như huyết thống cây và lá

ngàn năm thắm thiết mầm xanh đơm

kiếm cung hoa bướm đầy ly rượu

ai rót mời ai khóc cuộc buồn

ta, em tình đã hòa dâu bể

kiếp mỏng manh còn như lá tuôn

mơ hạt bụii nằm trong lắng tịnh

thôi đời đừng khuấy nước sân si

này em có nhớ chân tình cũ?

về thôi hãy cố mà quên đi!

ĐÔI MẮT MƯA

đôi mắt mưa buồn từng hạt long lanh

đôi mắt mưa buồn thường hay rơi nhanh

đêm đưa nhau về sao em chẳng nói

con sông yêu đương nổi sóng xô mau

mưa gió mang về từng hạt thương đau

cây lá như buồn tự lìa xa nhau

tay khô vỗ về, tim đau quặn nhói

anh yêu em như càng thiết tha nhiều

đôi mắt mưa buồn, đôi môi chợt tím

xa cách ai ngờ nước mắt đầy vơi

anh mơ ước thành loài chim bay đến

bay đến bên em lau lệ sầu rơi

đôi mắt mưa buồn biền biệt xa khơi

đôi mắt mưa buồn còn đâu chung đôi

hoa yêu muôn đời trong ta đẹp mãi

em ơi! em ơi! thương nhớ nào nguôi

SÀI GÒN TRONG MƠ, SÀI GÒN TRONG THƠ

Sài gòn trong mơ, Sài Gòn trong thơ

Ngày về xa không, ngày về có gần

nước mắt em sa, nụ cười anh lịm

dấu chấm than như cột cờ không chân!

Sài gòn trong mơ, Sài Gòn trong thơ

rừng tàn theo cây, rừng buồn thú l ạc

núi tiếc thương sông, mạch nguồn vẫn đục

dấu chấm than như lệ hờn em rơi

Sài gòn trong mơ, Sài Gòn trong thơ

máu anh rơi xuống, ruột em cũng mềm

ái ân tan tác, cơn thác nào xui?

ta sẽ điên lên, khi hoài trong đêm

Sài gòn trong mơ, Sài Gòn trong thơ

người về bao lâu, đời mẹ có còn

tóc rói em rơi, bạc đầu anh rụng

dấu chấm than như lệ hờn anh rơi

SÓNG

sóng đã nổi trên khắp bàn khắp ghế

sóng đã len tận giường nệm chiếu chăn

ngọn sóng đánh không chừa riêng một nẻo

sóng ngàn năm ngọn sóng vẫn căm hằn

ai đã sống mỗi ngày không thấy sóng??

ai sinh sôi mà sóng để yên nhàn?

TA VÀ EM

ngày hốc hác, mắt gầy phô ngơ ngệch

đêm khô queo, co quắp xác ve nằm

nỗi cắc cớ mãi chơi trò sống chết

em chân chùn, lả bước, lối trăm năm

ta nụ búp đã èo không khí thở

ta rạch con chợt nghẽn lối ra nguồn

em môi mắt, hề như kề địa ngục?

em thân hoa, nào cận với thiên đường?

ANH BIẾT, EM YÊU DẤU

1.

anh biết, em yêu dấu

khi dòng sông trôi

sông cuộn mình cuốn đi muôn chất thải

nước giảm xanh

rong rêu ám màu lây vạ

sóng nẩy tâm sinh sát bọt bèo

con chim nào kia như chim bói cá

con chim nào kia như chim “ họa “ đen ?

ơi! những hàng cây bên bờ

lá cảm buồn say sóng

lá rơi

cây động lòng

cây xiêu

mưa nắng vô tình như môi em để khô

gió trốt vô tình như tay em bận bịu

một ngày tâm không thả rong

một ngày tâm sốt

một ngày hoa không thụ tinh

một ngày hoa rụng

một ngày không thai nghén thơ

một ngày tâm loạn

một ngày em quên hôn anh

một ngày như thế tận

2.

anh biết, em yêu dấu

khi ngọn núi đứng sững

núi cuộn mình biến đi bao chất thải

núi giảm xanh

đất đá nứt rêm nguồn hỗn mang

cỏ cây như vương màu ảm đạm

con thú nào thất thanh gọi bầy?

con thú nào rú gầm răn đe?

dưới lũng suối lững lờ

suối muốn kiệt mạch

lũ ốc thèm tia mặt trời

quên chui vào vỏ

một ngày hồn không phiêu bồng

một ngày hồn ngẩn ngơ

một ngày ong không lấy mật

ong quyên sinh

một ngày bướm không có hoa

bướm tự vẫn

một ngày em không yêu anh

một ngày như thế tận

TÂN HÌNH THỨC VÀ THI CA TÂN CỔ CHÂN TRỜI MỚI

riêng nhà thơ Đỗ Kh

lối: tôi, bao giờ biết tương tư? đêm dài

không ngủ, lệ như… mưa hồng, những đêm

chờ sáng, sầu đông, thương hình bóng cũ,

nỗi lòng người đi…

1. em ơi mộng dưới hoa nay nhạt nhòa

trong cát bụi, buồn diễm xưa theo dấu

tình sầu gian dối, tôi đi giữa hoàng

hôn khóc một cõi đi về… mười năm

yêu em, ôi! định mệnh lắm ê chề…

biển nhớ mênh mông hoài trông con bướm

trắng, mùa thu chết lặng cho yêu dấu

tan theo..! riêng một góc trời tôi buồn

hẩm buồn hiu, nghe lá đổ muôn chiều

ru phút cuối… thu hát cho người bài

sang ngang trăn trối, ta như hai vì

sao lạc cuối trời, gọi người yêu dấu..!

2. nghe những tàn phai, ru ta ngậm ngùi

khôn thấu, hương xưa, hạ trắng, trên ngọn

tình sầu… ngày đá đơm bông mà trăng

rụng xuống cầu… em bỏ quên dòng sông

cho nụ tầm xuân — sầu lẻ bóng, nhìn

những mùa thu đi, thương hận, phôi pha..!

khúc thụy du buồn, tình nhớ, tình xa,

gởi về em, bài căn nhà mộng ước…

tôi xa người, nên ơi rừng xưa đã

khép, tuổi đá buồn, máu chảy về tim…

ngâm: tiếng trống sang canh, nhớ bụi mờ ải

nhạn, hai mùa thu lạnh thương vó ngựa

đêm trăng, nửa bản tình ca ôi lỡ

bước sang ngang, đôi mắt người xưa như

khóc như than cho hai chiều ly biệt…

5. lá của rừng xanh, long lanh trăng sương

cầu trúc, tình như kiếp hoa tàn giây

phút, thương mắt em là bể oan cừu…

nửa đời hương phấn đã… nhạt dần màu…

dưới ánh trăng xuân rưng rưng sầu vương

ý nhạc, tôi như Võ Đông Sơ buồn

tan tác cảnh trường sa..! tấm ảnh ngày

xưa theo kẻ ở miền xa, đành vĩnh

viễn Bạch Thu Hà ơi hỡi… Lương Sơn Bá

Chúc Anh Đài như tình tôi hai lối,

đêm lạnh chùa hoang, nước mắt kẻ sang Tần…

6. hồn thả hồn theo thuyền ra cửa biển,

thương manh áo quê nghèo, em phận gái

thuyền quyên..! cây trứng cá sau vườn kỷ

niệm chẳng hề quên, nên nhớ mãi thuở

hoa cài lên mái tóc… ai lên xứ

hoa đào ai vào rừng lá thấp, ai

nhớ tuồng xưa với máu nhuộm sân chùa…

tôi ước mơ tôi dựng chân trời mới,

xây vạn lý trường thành để hạnh phúc

cùng em… đẹp duyên chùa tháp ơi duyên

mang về… Người Mẹ Việt Nam, nụ cười…

nov 13/ 04

CHIẾC LỌ KHÔNG HOA

mãi nhìn chiếc lọ không hoa bụi

bám nghe xót đến tấm thân thiếu

hạnh phúc giữa cõi ô trược may

mà chiếc lọ tâm hồn không vắng

đóa thi ca ngát hương nhụy ngôn

ngữ tình mang mang trên đời oái

oăm bởi nên hư là tính hai

mặt của cả đất trời và vạn

vật tợ sinh diệt có không của

tự nhiên càn khôn của thế giới

thực ảo như hôm nao mình gặp

nhau cũng từ đôi môi ban nụ

hôn và từ đôi môi ta trút

hận rồi như chiếc lọ không hoa…

MƠ

mơ bữa ăn có thêm chút rau và

miếng bột ngọt cho con bớt lòi xương

mông bớt lộ con mắt đời bác nông vẫn

mòn mỏi không thấy chi ngày hai buổi

mang trên vai như ách trâu cày và

mụ vợ buôn mủng bán thúng cứ mãi

miết với nắng gió rách tơi áo đầy

mảnh vá lạnh buốt đông về tội chi

mà thê lương oan khiên kẻ bị khinh

miệt bần hèn nhưng ơi hắn chính là

một cơ phận cần có trong một bộ

máy xã hội một bộ máy cỗ lỗ

mong vứt đi để có cơ hội thay

Một cái máy mới vận hành tối tân…

HÀ NGUYÊN DU